Voetproblemen bij diabetes type 1 herkennen, voorkomen en behandelen

Veel mensen met diabetes type 1 krijgen last van hun voeten. Dat heet 'diabetische voet'. Het is belangrijk dat je je voeten goed verzorgt, zelf checkt en laat controleren. Hoe ontstaan die voetproblemen, wat is de behandeling en hoe kies je geschikte schoenen? Bekijk ook tips om voetklachten te voorkomen.

De naam 'diabetische voet' is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende voetproblemen. Zo kunnen door diabetes bijvoorbeeld wonden aan je voeten ontstaan die slecht of niet willen genezen.

Welke voetklachten kun je merken bij diabetes?

Deze verschijnselen kunnen wijzen op voetproblemen door diabetes:

• koude voeten of juist warme of gezwollen voeten
• verkleuringen van je tenen en voeten (wit, blauw, rood)
• minder gevoel in je voeten en wondjes waar je niets van voelt
• ongevoeligheid voor warmte of kou
• overgevoeligheid bij zelfs lichte druk
• tintelende voeten of krampen in een voet of been
• nieuwe eeltplekken

Hoe ontstaat een diabetische voet?

Voetklachten die samenhangen met diabetes, zijn vaak het gevolg van verschillende andere problemen door diabetes. Zo spelen aangetaste zenuwen een rol, beschadigde bloedvaatjes en infectiegevoeligheid. Hier lees je kort meer over verschillende voetproblemen en hoe ze kunnen ontstaan.

Minder gevoel in voeten

Mensen met neuropathie voelen vaak minder in hun voeten. Dat komt doordat de gevoelszenuwen in de voet zijn aangetast. Daardoor voel je geen of minder pijn. Als je minder voelt met je voeten, merk je knellende schoenen en kleine wondjes niet zomaar op en blijf je ermee rondlopen. Zo wordt dat kleine wondje ongemerkt steeds groter en groter.

Voetzweer (ulcus)

Een wondje aan de voet dat uit de hand loopt, groeit uit tot een zweer. Dat heet een ulcus (meervoud ulcera). Een zweer ontstaat meestal door een samenloop van omstandigheden. Vaak speelt een minder goed gevoel in de voeten een rol. Een voetzweer geneest vaak slecht.

Eelt

Door diabetes kunnen je gewrichten stijf worden. Ook kunnen de kleine voetspieren minder goed werken. Daardoor loop je niet meer goed en worden sommige plekken van de voet meer belast. Ook door neuropathie kun je anders op je voeten gaan staan. Sommige plaatsen op of onder de voet raken daardoor overbelast. Er komt dan (veel) eelt op de voet.

Eelt verhoogt de kans op het ontstaan van voetwonden. Door eelt kan er een (grote) wond onder het eelt ontstaan, die je bij minder gevoel in je voet niet altijd opmerkt. Daardoor blijf je ermee lopen en komt er steeds meer eelt dat ook nog dikker en stugger wordt.

Dunnere huid

Bij diabetes kan je doorbloeding minder zijn. Wanneer de voet slecht doorbloed is kan de huid dunner worden. Daardoor ontstaan pijnklachten en kan de huid sneller beschadigd raken. Een verminderde doorbloeding zorgt ervoor dat wonden minder goed genezen en sneller ontsteken.

Botinfectie (osteomyelitis)

Als mensen een teen of een voet moeten missen, komt dat vaak door een botinfectie (osteomyelitis). Wanneer een ontsteking naar het bot is uitgebreid, dan wordt de kans op amputatie namelijk een stuk groter. Zo’n botinfectie wordt behandeld met antibiotica, maar niemand weet precies hoe lang die behandeling het beste kan duren. Dr. Edgar Peters van het VUmc (nu onderdeel van Amsterdam UMC) doet hier daarom onderzoek naar.

Charcot voet

Bij sommige mensen ontstaan kleine breukjes in de botten van de voet. Vaak blijven mensen de voet belasten, omdat ze meestal ook minder gevoel in de voeten hebben. Je voet kan hierdoor vervormen en flink gaan ontsteken. Dit heet een Charcot voet, die weinig voorkomt maar wel heel vervelend is. Het kan soms leiden tot amputatie van (een deel van) de voet. Daarom is tijdig behandelen erg belangrijk.

Wat kun je doen om voetproblemen bij diabetes te voorkomen?

• houd je bloedsuiker zo goed mogelijk
• gebruik een verzorgende crème om de huid soepel te houden
• controleer je voeten dagelijks op wondjes, kloofjes en blaren
• draag goed passende schoenen: zorg dat schoenen niet knellen of drukpunten hebben
• controleer de binnenkant van je schoenen op oneffenheden, zoals een opgerolde zool
• draag katoenen of wollen sokken zonder dikke naden
• loop niet op blote voeten, ook niet thuis
• knip nagels recht en niet te kort af
• experimenteer niet zelf met wondjes, maar laat er meteen naar kijken

Lees meer hierover in de richtlijn diabetische voet van Diabetesvereniging Nederland (DVN).

Hoe kies je goede dagelijkse schoenen of sportschoenen?

Goede schoenen zijn belangrijk om voetproblemen te voorkomen, en om beginnende voetproblemen minder kans te geven om groter te worden.

Je wilt zoveel mogelijk zonder problemen bewegen, zowel binnenshuis als buitenshuis. Dat gaat het beste met schoenen die goed zitten. Kies voor in huis eventueel andere schoenen dan voor buiten, maar houd er wel rekening mee dat de schoenen voor thuis ook stevig zijn en tegen een stootje kunnen. Hieronder vind je zes tips voor het kiezen van goede schoenen:

Tip 1 Koop schoenen altijd ’s middags. In de loop van de dag worden je voeten namelijk dikker. Loop in de winkel meerdere rondjes met beide schoenen aan. Dit kun je het beste doen bij een gespecialiseerde schoenenzaak, die samenwerkt met een podotherapeut.

Tip 2 Draag je zolen of ortheses in je schoenen? Neem deze hulpmiddelen dan mee om te passen. Haal een uitneembaar voetbed uit de schoen die je gaat passen en kijk of de binnenzool vlak is. Je eigen zool moet vlak in de schoen liggen.

Tip 3 Let erop dat de vorm van de schoen aansluit bij de vorm van je voet. De schoenen mogen niet te spits toelopen en moeten voldoende ruimte bieden in de lengte en de breedte. Als je staat dan moet de schoen 1 cm langer zijn dan de langste teen.

Tip 4 Voor de ondersteuning van je voet is een versteviging in de hiel belangrijk. Dat is een kap aan de achterkant van de schoen die niet gemakkelijk vervormt.

Tip 5 Kies liever geen instappers. Schoenen met een veter- of klittenbandsluiting hebben over het algemeen een betere pasvorm. De wreefsluiting geeft extra stevigheid aan de voet en voorkomt het naar voren schuiven van de voet.

Tip 6 Bij schoenen met een hak die hoger is dan 2 tot 3 cm ontstaat een verhoogde druk op de voorvoet. Dat is niet wenselijk, dus kies liever schoenen met een hak van maximaal 3 cm. Voor een goede stabiliteit moet het wel een brede hak zijn.

Wil je meer weten of uitgebreider advies? Ga dan naar de podotherapeut bij jou in de buurt. Meer informatie vind je op www.podotherapie.nl.

Tips bij aanschaf sportschoenen

Het hangt er een beetje vanaf wat je gaat doen, maar over het algemeen is de belasting op je voeten tijdens het sporten groter. Vergeet dus niet om extra aandacht te besteden aan de schoenen waarmee je gaat sporten en laat je goed adviseren.

De schoenen moeten allereerst geschikt zijn voor de sport die je gaat beoefenen. Elke sport kent zijn eigen belasting en type ondergrond. De tips hierboven gelden ook bij sportschoenen, maar we geven je hier ook een paar extra tips. Let dus bij sportschoenen goed op:

• De juiste pasvorm; schoenen moeten voldoende ruimte bieden in de lengte en in de breedte.
• ls je staat dan moet de schoen 1 cm langer zijn dan de langste teen. Je tenen moeten voldoende bewegingsruimte hebben.
• Voor de ondersteuning van je voet is een versteviging in de hiel belangrijk. Dat is een kap aan de achterkant van de schoen die niet mag vervormen. Controleer dit door er met je duim stevig op te drukken.
• Neem je podotherapeutische zolen mee als je schoenen gaat passen. Haal de binnenzool uit de schoen en loop een aantal rondjes op de schoenen met je eigen zolen.
• Ga naar een gespecialiseerde sportzaak; als je gaat hardlopen is het goed om te testen op een loopband, voor speciale fietsschoenen ga je naar een zaak waar je de schoenen kunt uitproberen op een fiets.

Twijfel je over jouw schoenen? Wil je meer weten of uitgebreider advies? Ga dan naar de podotherapeut bij jou in de buurt. Meer informatie vind je op www.podotherapie.nl.

Hoe vaak moet ik mijn voeten (laten) controleren?

Controleer zelf je voeten dagelijks op onregelmatigheden. Let op roodheid, zwelling, wondjes, eelt en verandering van de vorm van je voeten. Bekijk ook de onderkant, bijvoorbeeld met een spiegel. Genezen wondjes niet binnen zeven dagen? Ga dan direct voor advies naar de huisarts of podotherapeut.

Laat daarnaast elk jaar je voeten onderzoeken om vast te stellen hoe groot de kans is op voetproblemen. Je gaat hiervoor naar de huisarts, praktijkondersteuner of diabetesverpleegkundige. Blijkt dat je geen risico loopt, dan moet je nog wel zelf goed blijven opletten tot de volgende controle. Loop je wel risico dan stelt de (diabetes)podotherapeut een persoonlijk behandelplan voor je op, aan de hand van de zogeheten Simm’s classificatie.

Simm’s classificatie voor voetproblemen

Schade van de voeten wordt onderverdeeld in vier classificaties: de Simm’s classificatie (vernoemd naar David Sim Jr.). Deze classificatie is een indeling van de schade die er aan de voet te zien is. Hoe hoger de classificatie, hoe ernstiger de schade aan de voet en hoe hoger de kans op een (slecht genezende) voetwond is.

Zo gaat het voetonderzoek

Om te bepalen in welke Simm’s klasse je valt, stelt de behandelaar allerlei vragen over je voeten. Daarna volgt een inspectie van je voeten, meestal via de volgende stappen:

1. De conditie van de huid wordt bekeken, zoals de aanwezigheid van eelt, roodheid, zwelling of een wond(je). Ook wordt gekeken naar de stand van de voet en de stand van de tenen.
2. Daarna controleert de zorgverlener je gevoel in de huid van de voet. Dat gebeurt met een monofilament, een stokje met een speciaal draadje, dat op de huid wordt geplaatst.
3. Vervolgens voelt de zorgverlener of de bloedvaten (slagaderen) van je voeten goed kloppen. Eventueel gebeurt dat met een apparaatje dat vaatgeluiden registreert. Soms wordt de bloeddruk van de arm vergeleken met die van de enkel of grote teen.
4. De zorgverlener controleert op stijfheid van de gewrichten door te kijken naar hoe je voeten en tenen bewegen.
5. Als laatste controleert de zorgverlener je schoenen op pasvorm, lengte en breedte en ondersteuning tijdens het lopen.

(Deze omschrijving van de stappen komt uit de brochure ‘Voetproblemen bij diabetes: ontstaan, voorkomen en behandeling’ van DVN.)

Wordt voetzorg bij diabetes type 1 vergoed?

Alle mensen met diabetes type 1 hebben recht op een jaarlijkse controle van de voeten. Dit wordt vanuit de basisverzekering vergoed en je kunt hiervoor naar de huisarts, praktijkondersteuner of een diabetesverpleegkundige. Voor de behandeling van voetklachten kun je naar de pedicure of de podotherapeut. Deze behandeling wordt vergoed via de basisverzekering, als je aan de voorwaarden voldoet.

Als er voetzorg nodig blijkt te zijn, wordt er gewerkt met een zorgprofiel (1 t/m 4). Als de ernst van de voetproblemen valt binnen zorgprofielen 2 t/m 4, dan krijgen mensen vergoeding van de voetbehandeling uit de basisverzekering. Als je dit vertaalt naar de Simm’s classificaties, betekent het grofweg dat vanaf Simm’s 1 de voetzorg binnen de basisverzekering valt.

Afhankelijk van je verzekering en het aanbod van je verzekeraar kan overige voetzorg bij diabetes wel uit een aanvullende verzekering worden vergoed. Neem hiervoor contact op met je zorgverzekeraar.

Behandeling van diabetische voet

Soms is een behandeling nodig om de voetproblemen te verminderen. Begin je op tijd met behandelen, dan vergroot je de kans dat je erger voorkomt. Maar welke behandeling is bewezen goed? Rotterdamse onderzoekers vergeleken in 2016 een groot aantal onderzoeken naar voetbehandelingen bij diabetes.

De ene behandeling zou duidelijk beter zijn dan de andere, maar soms spreken de onderzoeken elkaar tegen. Een jaar later kwam namelijk een andere vergelijkingsstudie naar buiten. Die ging over een behandeling die volgens de Rotterdamse onderzoekers effectief was: hyperbare zuurstoftherapie. Maar uit het nieuwe onderzoek bleek dat deze therapie weinig meerwaarde biedt.

Gelukkig kan goed opletten en op tijd behandelen veel problemen voorkomen. Breng voetproblemen altijd zo snel mogelijk ter sprake bij de arts en bespreek welke behandeling voor jou geschikt is.

Onderzoek en innovatie rond voetproblemen bij diabetes

Universiteiten en bedrijven proberen nog meer om voetproblemen beter te kunnen voorspellen, opmerken en behandelen.

Voorspeller in het bloed

Onderzoekers vonden bij mensen met diabetes type 1 een stof in het bloed, die voorspelde of ze veel risico liepen om voetproblemen te krijgen. Dat biedt kansen om klachten te voorkomen of op tijd te behandelen.

Snellere behandeling

Amerikaanse onderzoekers zoeken naar snellere genezing op een bijzondere manier: met stamcellen uit het tandvlees. Hun idee werkt bij muizen, maar is nog niet bij mensen onderzocht.

Behandeling zenuwbeknelling voet

In de DeCompressie (DECO)-studie onderzoekt het UMC Utrecht samen met 10 andere ziekenhuizen welke behandeling voor zenuwbeknelling in de voet het beste werkt. De onderzoekers willen zo uiteindelijk voetcomplicaties verminderen waaronder chronische wonden en amputaties.

Behandelen met koud plasma

Amsterdamse onderzoekers vonden eerder dat koud plasma de genezing van voetwonden op een veilige manier stimuleert. Via een speciale pleister wordt koud plasma op de voetwond aangebracht. Het koude plasma doodt de bacteriën, virussen en schimmels in de wond. Het zorgt voor betere doorbloeding en bevordert de groei van nieuwe huidcellen.

Nu gaan de onderzoekers deze nieuwe behandelmethode met behulp van het zogenaamde ‘PLASOMA-apparaat’ verder ontwikkelen. Ze onderzoeken of de behandeling ook bij een grotere groep mensen met diabetes werkt.

Op de hoogte blijven?

Ontvang regelmatig nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn. Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en geef je interesses aan!