Neuropathie: beschadiging van zenuwen bij diabetes

Een veelvoorkomende complicatie van diabetes is zenuwschade, neuropathie. De belangrijkste vormen bij diabetes type 1 zijn perifere neuropathie en autonome neuropathie. Wat zijn de symptomen en behandelingen?

Als je bloedsuiker regelmatig te hoog is, kunnen de zenuwen in je lichaam beschadigd raken. Dat heet diabetische neuropathie. Het komt door schade aan de kleine bloedvaatjes die de zenuwen voorzien van zuurstof en voedingsstoffen. Neuropathie kan mild zijn, of zo erg dat mensen slechter kunnen slapen, bewegen en werken. Het kan ook leiden tot angst en depressie.

Wat is perifere neuropathie?

De meest voorkomende vorm van neuropathie bij diabetes type 1 is perifere neuropathie. Hierbij zijn zenuwen van het perifere zenuwstelsel aangetast: deze zenuwen verbinden organen en weefsels met het ruggenmerg. Bij perifere neuropathie hebben mensen meestal last van voeten, benen en soms ook armen, buik en rug.

Wat zijn de symptomen van perifere neuropathie?

De klachten bij perifere neuropathie kunnen zijn:

• gevoelloosheid, doof gevoel
• tintelingen
• scherpe pijn of krampen
• minder gevoel en minder spierkracht in de benen
• minder goed in evenwicht
• ernstige voetproblemen

De klachten, bijvoorbeeld krampen, zijn ’s nachts vaak het ergst. Canadese onderzoekers ontdekten iets over het ontstaan van krampen. Het werkt namelijk heel anders dan bij kramp tijdens het sporten. Bij de spierkrampen bij diabetes type 1 zijn meer en andere zenuwcellen betrokken, mogelijk door neuropathie.

Wat is autonome neuropathie?

Een deel van de zenuwen in je lichaam zit er om je aanraking of pijn te laten voelen. Maar een ander deel van het zenuwstelsel doet verborgen zijn werk. Dit autonome zenuwstelsel regelt bijvoorbeeld de maag-darmbewegingen, bloeddruk en het hartritme. Als die zenuwen beschadigd raken, heet het autonome neuropathie.

Wat zijn de symptomen van autonome neuropathie?

De klachten bij autonome neuropathie kunnen zijn:

• verminderd aanvoelen van hypo’s (hypo unawareness)
• blaasproblemen
• obstipatie of juist diarree
• misselijkheid door een vertraagde maaglediging (gastroparese)
• moeilijker slikken
• seksuele problemen (mannen en vrouwen)
• meer of minder zweten
• wisselingen in bloeddruk
• wisselingen in hartslag
• problemen met lichaamstemperatuur, gevoel van koude voeten terwijl ze warm zijn

Mononeuropathie of polyneuropathie

Bij iemand met diabetes gaat het meestal om polyneuropathie, omdat meerdere zenuwen zijn aangedaan (poly = Grieks woord voor ‘veel’).

Maar er is ook neuropathie waarbij plotseling specifieke zenuwen beschadigd raken, vaak in het hoofd, borst, buik of been. Deze vorm heet mononeuropathie (mono = Grieks woord voor ‘een, enkel’), of focale neuropathie. De klachten kunnen plotseling zijn en heftig, maar ze verdwijnen vaak ook weer na een aantal weken of maanden.

Wat zijn de symptomen van mononeuropathie (focale neuropathie)?

De klachten bij mononeuropathie kunnen zijn:

• moeite met scherp zien, dubbelzien of pijn achter een oog
• verlamming van een kant van het gezicht (aangezichtsverlamming van Bell)
• pijn in scheenbeen of voet
• pijn in de lage rug of bekken
• pijn aan de voorkant van het dijbeen
• pijn in borst of buik
• carpale tunnel-syndroom, waarbij een zenuw bekneld raakt: geeft een verdoofd gevoel of tintelingen in vingers of hand, en een gevoel van slapheid in de hand, dingen laten vallen.

Hoeveel risico heb ik op diabetische neuropathie?

In het grote Europese EURODIAB-onderzoek dat werd uitgevoerd bij mensen met diabetes type 1 werd bij 28 procent een vorm van neuropathie vastgesteld.

Hoeveel mensen in Nederland hebben diabetische neuropathie?

Volgens de Federatie Medisch Specialisten komt pijnlijke diabetische polyneuropathie voor bij 30 tot 40 procent van de volwassenen met diabetes. In totaal kan dit percentage nog veel hoger liggen, tussen 30 en 90 procent, volgens de Nederlandse Internisten Vereniging. Nederland zal waarschijnlijk niet echt verschillen van Europa.

Komt neuropathie ook voor bij jongeren?

Van de Amerikaanse jongeren met diabetes type 1 heeft 7 procent perifere neuropathie. Maar omdat de Nederlandse diabeteszorg beter is, verwachten artsen dat complicaties bij jongeren hier minder voorkomen.

Risicofactoren voor neuropathie

Uit onderzoek en de Nederlandse richtlijnen blijkt dat verschillende factoren het risico op neuropathie verhogen:

• roken (verdubbelt het risico),
• overmatig alcoholgebruik,
• verhoogde bloeddruk,
• overgewicht,
• verhoogd ‘slecht’ LDL-cholesterol en triglyceriden,
• verlaagd ‘goed’ HDL-cholesterol (het gezonde cholesterol),
• slecht functionerende nieren,
• jarenlang vaak een te hoge bloedsuiker.

Is diabetische neuropathie te voorkomen?

Het belangrijkste om de kans op neuropathie verkleinen, is om de bloedsuikers zo goed mogelijk te houden. Dat betekent dat hoge bloedsuikers en schommelingen zo veel mogelijk moeten worden vermeden. Een scherpe instelling dus, en dat is natuurlijk nog niet zo gemakkelijk!

Overleg met je arts of verpleegkundige als je veel pieken en schommelingen hebt. Als je te maken hebt met bovenstaande risicofactoren, dan is het ook belangrijk om die aan te pakken.

Wat zijn de behandelingen tegen neuropathie?

Gewone pijnstillers werken meestal niet bij perifere neuropathie. Maar wat werkt wel om van de klachten af te komen? Dat is best een lastige vraag, ook voor onderzoekers. Voor de ene behandeling is meer bewijs dan voor de andere, maar hét medicijn bestaat niet. Bovendien hebben alle medicijnen ook bijwerkingen.

Een arts zal altijd eerst bekijken of diabetes echt de oorzaak van de pijn of andere klachten is. Ook is het belangrijk om goed ingesteld te zijn op insuline. Een zo goed mogelijke diabetesinstelling met zo min mogelijk hoge bloedsuikers voorkomt neuropathie, of verergering ervan. Ook is het belangrijk om eventuele nierproblemen te behandelen.

Verder is een goede conditie erg belangrijk. Als je genoeg beweegt en een goede conditie hebt, kun je neuropathie soms voorkomen of afremmen. Maar helaas zijn deze drie opties niet altijd genoeg om perifere neuropathie te voorkomen of te stoppen.

Medicijnen

Van sommige medicijnen is bij toeval ontdekt dat ze ook helpen bij diabetische neuropathie. Dit zijn bijvoorbeeld medicijnen tegen epilepsie of tegen depressie. Anti-epileptica en antidepressiva worden het meest voorgeschreven bij pijn door perifere neuropathie.

De arts kan echter ook een ander medicijn voorschrijven, of een pleister, crème of spray geven. Als andere medicijnen niet werken, is een morfineachtig medicijn ook nog mogelijk. Bekijk ook het uitgebreide overzicht van medicijnen tegen neuropathie uit 2018.

Heel verschillende medicijnen kunnen dus de pijn van neuropathie verzachten. Maar helaas hebben veel patiënten last van bijwerkingen. En bij zelfs 40 tot 60 procent van de mensen werken ze helemaal niet.

Ruggenmergstimulatie

Een ander idee is het stimuleren van het ruggenmerg met kleine elektrische stroompjes. Dan bereiken minder zenuwprikkels de hersenen en voel je dus minder pijn. Deze behandeling werkt bij een deel van de mensen met diabetische neuropathie behoorlijk goed. Helaas zitten hier ook bijwerkingen aan. Onderzoekers in Twente werken ook aan dit idee en ook in Maastricht zijn ze hiermee bezig.

Elektro-acupunctuur

Onderzoekers uit Zuid-Korea combineerden de elektrische stroompjes met acupunctuur: elektro-acupunctuur. Deze behandeling is veilig en zorgt voor minder pijn, beter slapen en een betere kwaliteit van leven. Volgens deze studie gaf elektro-acupunctuur geen bijwerkingen.

EMA401: medicijn voor macrofagen

Amerikaanse onderzoekers ontdekten een andere manier van pijn verlichten bij zenuwpijn door diabetes, namelijk via bepaalde afweercellen: de macrofagen. Zij maakten een medicijn dat de macrofagen rond de zenuw remt. Helaas zijn testen met dit medicijn bij mensen gestopt vanwege mogelijke problemen met de veiligheid.

Voeding

Een klein Canadees onderzoek vond in 2017 een manier om via voeding de zenuwen een handje te helpen. Een jaar lang speciale omega 3-vetzuren slikken, blijkt beschadigde zenuwen bij diabetes type 1 goed te doen. Een groter onderzoek is nodig om te zien of omega 3-vetzuren echt zo goed werken.

Elektronische implantaten

GlaxoSmithKline, een groot internationaal farmaceutisch bedrijf, heeft ook iets bedacht om het zenuwstelstel bij diabetes te helpen. Ze willen kleine elektronische implantaten gaan ontwikkelen die het zenuwstelsel kunnen aansturen. Diabetische neuropathie is slechts één van de vele toepassingen. Over hun idee is nog veel onduidelijk.

Meer onderzoek naar neuropathie en behandelingen

Veel mogelijke behandelingen zijn dus nog volop in ontwikkeling. Dit komt omdat we eigenlijk nog niet goed weten óf en hoe beschadigde zenuwen herstellen. Om hierachter te komen wordt ook onderzoek gedaan.

Zo hebben Zweedse onderzoekers een nieuwe techniek ontwikkeld om zenuwen van heel dichtbij in 3D te kunnen bekijken. Zodra we beter weten hoe zenuwen zich herstellen, kunnen we ook nóg gerichter therapieën ontwikkelen die hierbij helpen.

Kortom, er zijn veel behandelmogelijkheden beschikbaar of in onderzoek. Heb je last van neuropathie, dan is nog wel zoeken geblazen, en afwegen van voor- en nadelen. Een echt goede, prettige behandeling voor iedereen bestaat helaas nog niet. Maar heb je voor jou de beste behandeling gevonden, dan kan die wel verlichting geven.

Op de hoogte blijven?

Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en ontvang regelmatig nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn.